Bociany czarne online 2023

- Zapraszamy Państwa na serial na żywo prosto z lasu. Bocian czarny występuje niezwykle rzadko w Polsce. Nasz wspólny z uniwersytetem projekt ma nie tylko pozwolić cieszyć oczy miłośnikom natury, ale przy okazji edukować i informować, że te ptaki to ogromna rzadkość pomimo, że z roku na rok ich u nas przybywa - mówi Alicja Sitek z RDLP w Łodzi.

Dzięki uprzejmości leśników zapraszamy poniżej do szerszej lektury.

Bocian czarny (Ciconia nigra) jest bardzo nielicznym mieszkańcem polskich lasów, prowadzi skryty tryb życia. Realizowany od 2016 roku projekt edukacyjny Bociany Czarne Online ma odsłonić tajemnice życia tego gatunku. Transmisja online z gniazda tych rzadkich ptaków to wspólny projekt Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi i Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego – pionierski w Polsce i jeden z niewielu tego rodzaju w Europie. Konsultantem naukowym projektu jest prof. Piotr Zieliński, pracownik Uniwersytetu Łódzkiego.

W roku pandemicznym dorosłym ptakom, na prośbę stałych obserwatorów gniazda, nadaliśmy imiona – Fermina i Florentino, w nawiązaniu do głównych bohaterów powieści „Miłość w czasach zarazy” Gabriela Garcíi Márqueza. Imiona dla piskląt co roku wybierają i proponują obserwatorzy!

Wydarzenia na dębie w woj. łódzkim w sezonie 2023
W naszym gnieździe bocianów czarnych w maju roku 2023 wykluły się 4 pisklęta. Niestety, pierwsze zginęło 17 maja pośrednio wskutek ataku puszczyka na Ferminę, a drugie porwał jastrząb 5 dni później. Na straży był oczywiście dorosły bocian, jednak drapieżnik okazał się sprytniejszy, szybszy, doświadczony... obniżył lot i porwał największe młode. Pozostały dwa.

6.06.2023 większy pisklak ma już 22 dni, a mniejszy 20 dni. W tym wieku pisklęta są już zwykle zostawiane bez opieki. Teraz jednak Florentino i Fermina3 dobrze wiedzą, że jastrząb może pojawić się w każdej chwili i opóźniają zostawienie piskląt. Mogą tak zrobić, gdyż mają tylko dwa pisklęta do wykarmienia. Jednak potrzeby pokarmowe piskląt będą coraz większe i rodzice wkrótce będą musieli zaryzykować.  
16.06.2023 o 21:01:56 jastrząb ponownie zaatakował gniazdo naszych bocianów czarnych. Gniazda pilnowała Fermina, ale była odwrócona tyłem do piskląt, w efekcie za późno zauważyła nadlatującego drapieżnika i jastrząb porwał drugie już pisklę.

Błyskawicznie zanurkował z ofiarą w krzaki rosnące pod gniazdem. Fermina rzuciła się w dół za jastrzębiem, ale jastrząb czując na karku pogoń porzucił pisklę i błyskawicznie odleciał w głąb lasu. Fermina szybko zorientowała się, że nie dopadnie jastrzębia i wróciła na gniazdo pilnować ostatnie pisklę. Później jastrząb wrócił do swojej ofiary i częściowo ją zjadł. Ale pod gniazdem po posiłku jastrzębia został tylko puch, trochę krwi i powyrywane przez jastrzębia pióra. Widocznie resztkami pisklęcia, pozostałymi po posiłku jastrzębia, musiał zająć się jakiś lądowy drapieżnik – lis lub pies.

Na gnieździe zostało najmłodsze pisklę z całej czwórki. Miało pewne szanse przeżycia, głównie zależące od tego jak głodny będzie jastrząb w kolejnych dniach. Jastrząb ten okazał się być wyjątkowo doświadczonym, szybkim i sprytnym myśliwym. Nie ma możliwości zabezpieczenia gniazda bociana czarnego przed atakami jastrzębia. Poza tym, jeśli chcemy oglądać prawdziwe życie lasu musimy pogodzić się z tym, że jastrząb jest rodzimym drapieżnikiem naszych lasów i w takim razie jest pełnoprawnym mieszkańcem naszych lasów.

Co więcej, las z drapieżnikami to las prawdziwy, a nie udawany. A nasza transmisja pokazuje właśnie życie prawdziwego lasu, a nie zwierzyńca, choć zrozumiałe jest, że wiele osób wolałoby oglądać idylliczny obraz przyrody. Ale taki sielankowy obraz przyrody to bajka, przekłamanie i fikcja. Rzeczywistość to ciągła walka o przeżycie, zdobycie pokarmu, gniazda i partnera do rozrodu. I taką surową rzeczywistość pokazuje nasza transmisja.

Całe szczęście – ostatni pisklak przetrwał i 3 lipca został wyposażony w obrączkę i loger, a imię wybrane przez obserwatorów stało się oficjalnym. W tym roku z gniazda na dębie wyleci Fernando!

Skrót:
Ważne daty : 
31.03.2023 -prawdopodobny przylot bocianów
9.04.2023 - pierwsze jajo 3:35:19
12.04.2023 - drugie jajo 23:43:31
14.04.2023- trzecie jajo 23:00
16.04.2023- czwarte jajo 22:10
14.05.2023- 4:44 klucie pierwszego maluszka, 7:00 klucie drugiego maluszka
15.05.2023- 8:36:40 klucie trzeciego maluszka
17.05.2023-5:17 klucie czwartego maluszka
17.05.2023-utrata maluszka z powodu ataku puszczyka
23.05.2023- atak jastrzębia i porwanie pisklaka
16.06.2023-21:01 drugi udany atak jastrzębia, strącenie młodego z gniazda

Logery, czyli wieści z bocianiej podróży dzięki lokalizatorom GPS.
Tymczasem nasze młode bociany, które wyleciały z gniazda online w roku 2022 regularnie pokazują swoje pozycje. Figo zimował 4990 km od gniazda (największa odległość w linii prostej) w południowo-wschodnim Czadzie i północno-wschodniej Republice Środkowoafrykańskiej. Z Afryki po zimowaniu wyleciał 18.04.2023 i jak na razie cały czas przebywa w Turcji. Najbliżej rodzinnego gniazda (1420 km) znalazł się 26.05.2023. Doleciał wtedy nad Morze Marmara, ale po kilku dniach wrócił w głąb Turcji. Aktualnie żeruje nad rzeką Seydi, 40 km na południe od miasta Eskisehir w Turcji. 

Fago zimowała 4640 km od gniazda (największa odległość w linii prostej) w południowo-wschodnim Sudanie i północno-zachodniej Etiopii. Z Afryki po zimowaniu wyleciała 19.04.2023. Azję opuściła 25.04.2023 przelatując nad cieśniną Bosfor. Najbliżej rodzinnego gniazda (450 km w linii prostej) znalazła się 7.05.2023. Doleciała wtedy do Parku Narodowego Hortobagy, chroniącego pusztę na Wielkiej Nizinie Węgierskiej. Później cofnęła się około 200 km do Rumunii. Aktualnie żeruje pomiędzy miastami Oradea i Arad w Rumunii.  
W roku 2024 Figo i Fago na wiosnę i latem będą już szukały dla siebie miejsca do rozrodu w Polsce, a jeśli wszystko pójdzie dobrze będą mogły przystąpić do rozrodu w roku 2025. 

Fascynujący, cenny pod względem naukowym i edukacyjnym, materiał z obserwacji gniazd, na bieżąco jest zamieszczany na profilu RDLP w Łodzi w Serwisie Facebook: www.facebook.com/LasyPanstwoweLodz/Bociany Czarne Online (aktualna transmisja od kwietnia do września oraz archiwalne filmy), archiwalne fragmenty z gniazda, relacje - dostępne są bezpośrednio na Youtube: https://www.youtube.com/RDLPwLodzi

Czego dowiedzieliśmy dzięki projektowi do tej pory?Kiedy zaczynaliśmy nasz projekt nie wiadomo było z całą pewnością, gdzie zimują bociany czarne wyklute w Polsce – istniało jedynie kilka pojedynczych doniesień o ptakach znalezionych lub zestrzelonych w Ugandzie, Etiopii i Egipcie. Teraz wiemy, że europejskie bociany czarne generalnie zimują w Afryce na południe od Sahary. Jak pokazały logery (GPS), większość bocianów czarnych z Polski wędruje na zimowanie do Afryki wschodniej i środkowej szlakiem wschodnim – przez Bliski Wschód. Część ptaków leci jednak na zimowanie do Afryki szlakiem zachodnim – przez Cieśninę Gibraltarską.

W 2016 r. kamery naszej transmisji po raz pierwszy zarejestrowały atak jastrzębia na pisklęta bociana czarnego. Jastrząb trafił na listę naturalnych wrogów bociana czarnego – co potwierdziło się niestety znowu w 2020 r. kiedy straciliśmy w wyniku ataku jastrzębia jedno z piskląt Florentina i Ferminy.

Dzięki obserwacjom online dużo dowiedzieliśmy się na temat tego jak wygląda proces tworzenia się pary lęgowej, jaki jest udział samca i samicy w wysiadywaniu jaj oraz późniejszym karmieniu czy strzeżeniu piskląt, stopień przywiązania bocianów do konkretnych gniazd, jak przebiega wzrost piskląt i ich wylot z gniazda.

Wiemy też, że młode bociany nie wędrują razem – wkrótce po opuszczeniu gniazda stają się są niezależne. To tylko niektóre informacje jakie możemy zbierać dzięki obserwacji bocianiego gniazda. W przeciwieństwie do swojego krewniaka, bociana białego, bocian czarny rzadko pokazuje się ludziom, nie sejmikuje przed odlotem.
O biologii jego okresu lęgowego wiadomo było do niedawna bardzo niewiele, tymczasem poznanie biologii gatunku jest kluczowe dla odbudowy stanu populacji. Dzięki ochronie, wysiłkom leśników i badaczy, udało się stworzyć tym ptakom warunki do gniazdowania i aktualna liczebność gatunku w Polsce wynosi 1400-1600 par.
Nie tylko online

Od 2020 r. RDLP w Łodzi objęła opieką sponsorską bociany czarne, które przebywają w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym w Łodzi. Na terenie ogrodu stanęła tablica z informacją o gatunku i projekcie Bociany Czarne Online.

W 2021 r. powstał mural bociana czarnego przy ul. Orlej 3 w Łodzi. Była to inicjatywa Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi i Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego, a do projektu dołączył Bank Ochrony Środowiska S.A. Mural bociana czarnego w centrum miasta ma propagować wiedzę o wciąż mało znanym bocianie czarnym. Wierzymy, że odegra ważną rolę edukacyjną i zachęci łodzian, a także turystów do pogłębiania wiedzy o tym gatunku. Mural to wyraz współpracy środowiska naukowego z Lasami Państwowymi, jak również podkreślenie realnego wkładu w badania nad tym gatunkiem i program ochrony bociana czarnego w Polsce.