Przerwa w przyjmowaniu nowych wniosków w programie "Czyste Powietrze"

Jak zapowiada Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, rusza modernizacja programu "Czyste Powietrze", a jej celem jest jego naprawa i zabezpieczenie polskich gospodarstw domowych przed nadużyciami. Obecnie fundusz skupi się na pomocy powodzianom i na obsłudze wszystkich złożonych wniosków.

28 listopada rozpoczęła się przerwa w przyjmowaniu nowych wniosków. Wszystkie dotychczas złożone są rozpatrywane, wypłata dotacji trwa nieprzerwanie. W nowej odsłonie program wróci na wiosnę 2025 r. z jasnymi zasadami i nowym źródłem finansowania. Natomiast w połowie grudnia ruszyć ma nabór wniosków na termomodernizację domów na terenach województw dotkniętych powodzią.

Od początku realizacji programu do WFOŚiGW wpłynęło już ponad milion wniosków na kwotę 37 mld zł, w tym podpisanych umów jest ponad 820 tys. na ok. 26 mld zł. Dotychczas wypłacono niemal 14 mld zł dla 650 tys. beneficjentów.

- Naszym najważniejszym celem jest poprawa jakości powietrza, ale także musimy ochronić przed nieuczciwymi wykonawcami i pośrednikami Polki i Polaków, by nie narażać ich na konieczność zwrotu dotacji lub rachunki grozy. Jednocześnie w ramach programu Czyste Powietrze, skupiamy się teraz na tak ważnej pomocy dla mieszkańców województw dotkniętych powodzią. Zabezpieczyliśmy na ten cel 300 milionów złotych - mówi Dorota Zawadzka-Stępniak, prezes zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

- Chcemy położyć kres nadużyciom w programie "Czyste Powietrze". Przeprowadziliśmy wzmożone kontrole, skutki nieprawidłowości to oddawane dotacje (wraz z odsetkami) lub zmniejszenie dofinansowania. Trzeba skończyć ze 100-procentowym dofinansowaniem na kilka domów, z wielokrotnym zawyżaniem rachunków przez nieuczciwych wykonawców za usługi i materiały, z wymuszaniem pełnomocnictwa, na podstawie którego firmy dostawały zaliczkę na swój rachunek, znikały z rynku, a cała odpowiedzialność spadała na nieświadomego beneficjenta - wyjaśnia zastępca prezesa zarządu NFOŚiGW Robert Gajda.

Jesienią 2023 r. program "Czyste Powietrze" nie miał zapewnionego finansowania. Obecny rząd odblokował w styczniu br. środki z KPO - 13,9 mld zł oraz w kwietniu z FEnIKS - 7,6 mld zł. Teraz trwają prace nad długofalowym planem finansowania programu. Przygotowywany jest wniosek do Europejskiego Banku Inwestycyjnego na kwotę 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego, który umożliwi finansowanie programu po wykorzystaniu środków FEnIKS.

Od kilku miesięcy trwa kompleksowy przegląd programu, którego elementem były m.in. analizy i konsultacje ukierunkowane na wypracowanie założeń nowego "Czystego Powietrza". W dyskusji udział wzięło ok. 200 osób, w drugim etapie konsultacji nowa treść programu będzie przedstawiona opinii publicznej. Finalną wersję nowych zasad mamy poznać jeszcze w tym roku.

Nowe reguły "Czystego Powietrza" obejmą:

• obowiązek wypłaty zaliczki na konto beneficjenta, a nie wykonawcy;
• limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów;
• dotacje dla rzeczywiście najuboższych;
• uzyskanie określonego standardu energetycznego w wyniku realizacji inwestycji;
• więcej kontroli na miejscu i pod okiem na firmy, które będą przyłapane na nieuprawnionym działaniu.

W systemie pojawią się operatorzy, którymi będą także gminy wspierające gospodarstwa domowe w przeprowadzeniu inwestycji od jej planowania po rozliczenie. To ma pomóc uniknąć zagrożeń związanych z naciągaczami i poprawić efektywność termomodernizacji, a więc dać większą pewność niższych rachunków za ogrzewanie. W dalszych planach jest też lista rekomendowanych wykonawców, czyli sprawdzonych firm.

- Uprościmy proces pozyskania finansowania, by łatwiej można było skorzystać ze wsparcia. Przyspieszymy też obsługę wniosków i rozliczenie, by szybciej pieniądze trafiały na konta Polek i Polaków. Dzięki reformie, nowe Czyste Powietrze będzie kontynuowane na lepszych, zdrowych zasadach, tak by nadal działać na rzecz czystego powietrza i niższych rachunków za ogrzewanie - podsumowuje Robert Gajda.

Ponadto resort klimatu planuje powołać rządowy Komitet Koordynacyjny, który pomoże synchronizować działania administracji publicznej, by zwiększyć skuteczność podejmowanych działań w ramach programu.