SMOG w Sieradzu - jest czy go nie ma?

To czy jest smog w naszej okolicy bardzo często jesteśmy w stanie stwierdzić przy pomocy własnych zmysłów czyli przy pomocy wzroku i węchu. Niejednokrotnie widzimy gęsty dym na ulicach naszego miasta, jeden sąsiad z dymiącym kominem potrafi "zatruwać" powietrze w całej okolicy przez długie godziny. Czasem widzimy coś w rodzaju mgły - najczęściej jest to smog. Często czujemy jego zapach, wręcz nas zatyka. Niestety zdarza się, że nasze zmysły nas zawodzą - wydaje nam się, że w "ładny" słoneczny zimowy czy wiosenny dzień jest przyjemnie i idziemy na spacer, a w tym momencie stężenie niebezpiecznych dla zdrowia pyłów jest wysokie. Prawda jest taka, że powietrze jest tym lepsze im większy wieje wiatr.

Czy w takim razie możemy się chronić i sprawdzić stan powietrza w Sieradzu jakimiś wiarygodnymi danymi, pomiarami? Na temat danych w całej Polsce jest wiele opracowań i raportów. Ale jak jest u nas? W Sieradzu?

Dzisiaj dysponujemy już bardzo wieloma danymi i pomiarami pokazującymi stan powietrza w Sieradzu. Duża część tych danych jest dostępna "na żywo" - przy pomocy aplikacji w telefonie, przeglądarki możemy sprawdzić stan powietrza na dany moment, możemy nawet ustawić powiadomienia, jeśli jakość powietrza się pogarsza. Z części urządzeń możemy pozyskać wykaz pomiarów historycznych i zacząć je analizować.

Najważniejsze źródła danych o jakości powietrza w Sieradzu.

• Stacja pomiarowa WIOŚ (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska) przy ul Polnej 18/20: (https://www.wios.lodz.pl/Sieradz-Polna_1820,212,19fbclid=IwAR1aRu3jopSJ7YRhFRSzjGv92PDr4WWDTY5S4DJJNErsEcz3XVDYIyCxNN8); mierzone parametry: PM10, Arsen, Nikiel, Kadm, Ołów, BaP; jest to stacja manualna - dane dostępne są dopiero po jakimś czasie
• Czujniki Airly (https://airly.org/map/pl/) - mamy ich w Sieradzu 9 sztuk; mierzone parametry PM1, PM2,5, PM10, temperatura, wilgotność, ciśnienie; dane są dostępne na bieżąca, można też uzyskać dane historyczne;
• Czujniki ESA https://esa.nask.pl/ na 3 szkołach: I Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Jagiellończyka, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1, Szkoła Podstawowa nr 4
• Mierniki przenośne (można taki wypożyczyć od SAS)
• Mierniki w naszych domowych urządzeniach - niektórzy mają oczyszczacze powietrza z miernikiem, urządzenia filtrujące do domu itp.

W Sieradzkim Alarmie Smogowym od kilku już lat analizujemy dostępne dane i niestety wnioski nie są zbyt pocieszające.

Do analiz wykorzystujemy dane dostępne ze stacji WIOŚ na ulicy Polnej oraz z czujników Airly z ulic: Rodziewiczówny, 11 Listopada, Paderewskiego i Widawska. Otrzymujemy też od czasu do czasu dane z innych czujników.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnioski z analizy danych z ostatnich lat.

• w Sieradzu mamy około 200 dni (!) w roku z przekroczonymi normami pyłów PM 2.5 (wg. zaleceń WHO powinny być max 3 dni takie w roku)
• średnioroczne stężenie pyłów PM2.5 przekroczone jest w naszym mieście o około 400%
• w Sieradzu mamy około 70 dni w roku z przekroczeniem norm pyłów PM10
• średnioroczne stężenie pyłów PM10 przekroczone jest o 100%
• od wielu lat mamy bardzo wysokie stężenie rakotwórczego Benzoapiren w Sieradzu, normy są zazwyczaj przekroczone kilkukrotnie (!)
• pomiary różnią się zależnie od lokalizacji, ale wszystkie pomiary z tych samych godzin są dość zbliżone i jeśli jakość powietrza się pogarsza, to zazwyczaj wszędzie, jak się poprawia to też wszędzie - czyli widać jak ważne jest co się dzieje w całym mieście (czym i w czym palimy), bo powstająca "zawiesina" pyłów obejmuje całe nasze miasto
• zdarzają się pojedyncze odstępstwa, bardzo wysokie przekroczenia na wybranych miernikach, co jest związane z faktem, że w danej okolicy jest akurat ktoś, kto szczególne szkodzi innym (wystarczy jeden "wyjątkowy kopciuch")
• dane ze stacji pomiarowej WIOŚ (na ulicy Polnej) nie są lepsze niż w innych lokalizacjach z mierników Ailry, często nawet wskazują gorszą jakość powietrza; warto na to zwrócić uwagę, bo słyszy się czasem głosy, że dane z mierników Airly nie mogą być brane pod uwagę bo nie są wiarygodne; prawda jest taka, że gdybyśmy opierali się tylko na danych WIOŚ to wnioski byłyby jeszcze gorsze;
• jakość powietrza w Sieradzu bardzo zależy od pory dnia - najgorzej jest w godzinach od ok. 18-tej, do 23-ciej, ale też rano ok. godz. 7-ej. Związane to jest z rozpalaniem w piecach czy też podnoszeniem temperatury w domach a także ogrzewaniem ciepłej wody (podwyższone stężenie pyłów PM 2,5 i Pm 10 widoczne jest nawet w ciepłe dni, także latem)
• jakość powietrza poprawia się znacząco wraz ze wzrostem siły wiatru.

Normy a jakość powietrza w Sieradzu

W tym zakresie możemy się odnieść do norm pyłów PM2.5 oraz PM10. Pyły PM2.5 stanowią wiele większe zagrożenie niż pyły PM10 ponieważ przenikają do krwiobiegu a dłuższe narażenie na wysokie stężenia tego pyłu może mieć istotny wpływ na przebieg chorób serca (nadciśnienie, zawał) oraz zwiększać ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe, szczególnie płuc. 

Pyły PM 2.5 - wg WHO dobowe stężenie pyłów PM 2.5 nie powinno przekraczać poziomu 15 µg/m3, a w ciągu roku powinny być maksymalnie 3 dni z przekroczeniem tego poziomu a tymczasem w Sieradzu mamy takich dni w roku około 200!!!

W latach 2019 - 2021 w Sieradzu przedstawiało się to następująco:

• Rok 2019 - 208 dni z przekroczeniem normy PM 2.5
• Rok 2020 - ok. 194-216 dni z przekroczeniem normy PM 2.5
• Rok 2021 - ok. 165-202 dni z przekroczeniem normy PM 2.5
• Rok 2022 - tylko w pierwszym kwartale 52-68 dni z przekroczeniem normy PM 2.5

Zakresy są podane tam, gdzie dysponujemy pomiarami z kilku mierników.
Uwzględnione tutaj zostały dane średnie dobowe; trzeba zaznaczyć, że często w dniach, w których średnia dobowa mieściła się w normie występowało kilka godzin ze znaczącym przekroczeniem normy - gdyby takie dane też uwzględnić, to liczba dni w roku, w których oddychamy złym powietrzem byłaby znacząco wyższa.

Bazując tylko na powyższych danych wynika, że blisko 60% (!) czasu w ciągu roku oddychamy złym powietrzem, natomiast w okresie grzewczym przez wiele kolejnych dni utrzymuje się taki stan. W stosunku do normy WHO mamy około 200 dni więcej z przekroczeniami niż przewidują zalecenia. Warto tutaj zaznaczyć, że w dni smogowe przekroczenia normy wynoszą 200-300 % a nawet i więcej.

Średnioroczne stężenie pyłów PM2.5 wg zaleceń WHO nie powinno być wyższe niż 5 µg/m3, a w latach 2019-2021 wynosiło w Sieradzu odpowiednio:
2019 - 22 µg/m3,
2020 - 19-20 µg/m3,
2021 - 19-23 µg/m3,
czyli przekroczenie normy wynosi około 400%!

Pyły PM10 - wg WHO dobowe stężenie pyłów PM10 nie powinno przekraczać poziomu 45 µg/m3

W latach 2019 - 2021 w Sieradzu przedstawiało się to następująco:

• Rok 2019 - 83 dni z przekroczeniem normy PM10
• Rok 2020 - ok. 59-74 dni z przekroczeniem normy PM10
• Rok 2021 - ok. 39-63 dni z przekroczeniem normy PM10
• Rok 2022 - tylko w pierwszym kwartale 10-16 dni z przekroczeniem normy PM10

Zakresy są podane tam, gdzie dysponujemy pomiarami z kilku mierników, tutaj również uwzględniono dane średnie dobowe.

Średnioroczne stężenie pyłów PM10 wg WHO nie powinno być wyższe niż 15 µg/m3, a w latach 2019-2021 wynosiło ono odpowiednio:
2019 - 32 µg/m3
2020 - 27-31 µg/m3
2021 - 27-33 µg/m3
czyli przekroczenie normy wynosi około 100%.

Benzoapiren - ciągłe przekroczenie normy w Sieradzu

Benzoapiren to jeden z bardzo szkodliwych składników dymu, występuje także w dymie papierosowym. Dane o stężeniu tego związku w Sieradzu pochodzą tylko ze stacji pomiarowej WIOŚ (Polna).
Norma tego związku wynosi 1 ng/m3.
Od wielu lat mamy bardzo wysokie stężenie tego związku, np. w 2013 roku Sieradz był na 43 miejscu w Polsce - przekroczenie wynosiło 400%. I do dzisiaj nie za wiele się poprawiło.
Tylko w samym styczniu 2022 r. nie było ani jednego dnia w normie, wszystkie dni były z przekroczeniem normy. Na końcu artykułu zamieszczamy wykres za styczeń 2022. Na wykresie widzimy wartości nawet powyżej 5 jednostek - przypominamy norma to 1 ng/m3!

Na koniec zamieszczamy jeszcze kilka innych ciekawych obserwacji na podstawie pomiarów:

• Jakość powietrza jest zła w całym mieście, problem dotyczy całego miasta, a nie rejonów gdzie są "kopciuchy". Oznacza to, że kopciuch truje nie tylko siebie ale i mieszkańca bloku. Czasami nawet w rejonach bloków jakość powietrza jest dużo gorsza niż w innych rejonach (co jest związane z ruchami powietrza). Można to prześledzić na podstawie pomiarów na Rodziewiczówny (rejon z domkami jednorodzinnymi) i na 11 Listopada (czujnik w rejonie bloków).
• W rejonach gdzie dokonano wymiany kopciuchów widać, że wskazanie mierników są lepsze niż kilka lat temu (np.. miernik na Rodziewiczówny). Nie znaczy, że już jest dobrze, ale przekroczenia są niższe (kiedyś często były przekroczenia powyżej 300-400%, teraz częściej powyżej 200%). W sumie to smutne a zarazem straszne, że cieszymy się, że jesteśmy nadal truci, tylko mniej.
• Wykonywaliśmy w ostatnich latach pomiary jakości powietrza także wewnątrz budynków. Wiele osób myśli, że przed smogiem można schować się w domu. Niestety to tak nie działa. Pomiary wykazały, że stan jakości powietrza w domu jest zbliżony do tego na zewnątrz. Jak na dworze mamy przekroczenie normy 100%, to w domu też mamy przekroczenie blisko 100% normy.
• Rekuperacja bez filtrów zaciąga do domu cały smog. W pewnym stopniu rekuperacja z filtrem (powietrza) rozwiązuje ten problem, ale jak pokazały pomiary - przy słabych filtrach, w domu jest jeszcze gorzej, bo cały czas "nadmuchujemy" smog do domu. Dopiero zastosowanie filtrów HEPA pomaga rozwiązać ten problem. Badania (nasze, w Sieradzu) pokazały, że tylko przy filtrach HEPA uzyskujemy stan powietrza w normie, przy zwykłych filtrach (często F5-F7) skuteczność filtrowania wynosi 10-30%, więc przy 100% przekroczeniu norm, w domu i tak będziemy mieli 50% przekroczenie normy.(Zainteresowanym osobom możemy wypożyczyć miernik albo przyjechać i zrobić pomiary).
• Innymi ciekawymi badaniami były pomiary stanu jakości powietrza w domu podczas korzystania z kominków. Często słyszymy, że to sama przyjemność, miło spędzać czas przy kominku. Niestety, po rozpaleniu kominka stan powietrza w domu jest taki, jak w dni smogowe na zewnątrz domu. Nie bez powodu czasami kominek nazywany jest "kotłownią w salonie" - pomiary to potwierdzają. Oczywiście są nowoczesne kominki, spełniające normy - z takich można korzystać.

Kilka lat pomiarów i analiz jakości powietrza w naszym mieście dało nam szeroki i jasny obraz problemu z jakim wszyscy się borykamy, choć duża część mieszkańców Sieradza do dzisiaj nie zdaje sobie sprawy, jak wiele ich chorób, problemów zdrowotnych spowodowanych jest właśnie przez zanieczyszczenie powietrza.

Jak pisaliśmy w artykule poświęconym zdrowiu, nawet krótki czas, kilka godzin przebywania w smogu może spowodować infekcje górnych dróg oddechowych czy pieczenie w gardle, łzawienie oczu, katar.

Średnio licząc, na podstawie rocznych danych z ostatnich lat o jakości powietrza w Sieradzu, wychodzi, że przeciętnie każdy Sieradzanin wypala 5 papierosów dziennie, dotyczy to także dzieci a one mają jeszcze delikatniejszy układ oddechowy.

Wspólnie musimy zadbać o czyste powietrze, na wymianę kopciuchów pozostało już tylko klika miesięcy, pora abyśmy w końcu oddychali w Sieradzu czystym powietrzem...

Sieradzki Alarm Smogowy - CHCEMY ODDYCHAĆ CZYSTYM POWIETRZEM!

www.sieradzkialarmsmogowy.pl

https://www.facebook.com/sieradzkialarmsmogowy

Kampania edukacyjno-informacyjna realizowana przez Sieradzki Alarm Smogowy (przy wsparciu formalnym Stowarzyszenia Kreatywny Sieradz) dzięki środkom pozyskanym w ramach programu "Nasze Powietrze".

Program grantowy "Nasze Powietrze" realizowany przez Stowarzyszenie Krakowski Alarm Smogowy jest finansowany przez Clean Air Fund.